Η υπέροχη ιστορία ενός μοναδικού αλφάβητου: πώς δημιουργήθηκε η Κορεατική γραφή

Για τα περισσότερα συστήματα γραφής στον κόσμο δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς δημιουργήθηκαν και από ποιόν, ούτε πότε άρχισαν να χρησιμοποιούνται. Το κορεάτικο αλφάβητο, όμως, έχει μια μοναδική ιστορία, καταγεγραμμένη με ιστορική ακρίβεια, καθώς το Χάνγκουλ (κορεάτικο αλφάβητο) δημιουργήθηκε σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή. Η ανάπτυξή του ήταν καθοριστικής σημασίας, εφόσον βοήθησε να μεγαλώσει το ποσοστό αλφαβητισμού της Κορέας, αποτέλεσε βάση για την ανάπτυξη του κορεατικού πολιτισμού και έγινε φάρος αντίστασης ενάντια στην ξένη κυριαρχία.

Το Χανγκουλ εφευρέθηκε το 1443 (αν και η διακήρυξή του έγινε το 1446) από τον τέταρτο βασιλιά της Δυναστείας Τζοσεόν. Σύμφωνα με την ιστορία, ο βασιλιάς Σετζόνγκ ο Μέγας θεώρησε ότι το κινεζικό σύστημα γραφής που χρησιμοποιούνταν μέχρι τότε ήταν πολύ περίπλοκο και δεν συσχετίζονταν σωστά με την κορεατική γλώσσα, καθώς δεν μπορούσε να εκφράσει επαρκώς τα μοναδικά νοήματά της. Ο λαός της Κορέας μιλούσε την δική του, ξεχωριστή γλώσσα, αλλά ήταν αναγκασμένος να την εκφράζει γραπτά με κινέζικους χαρακτήρες, επειδή δεν υπήρχε εθνικό σύστημα γραφής, κάτι που εκτός από προβληματικό, αποτελούσε τροχοπέδη στην επιμόρφωση των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων.

Υπάρχουν πολλές αφηγήσεις για το πώς ακριβώς ο Σετζόνγκ ο Μέγας έφτασε στο συμπέρασμα πως είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός νέου αλφάβητου. Μια ιστορία διηγείται πως ο βασιλιάς έγραψε ένα βιβλίο για την γεωργία. Επειδή δεν υπήρχε κορεάτικο αλφάβητο, όλα τα βιβλία ήταν γραμμένα με τους κινεζικούς χαρακτήρες που ο απλός λαός δεν γνώριζε, επομένως, αν και το βιβλίο του βασιλιά απευθύνονταν στους καθημερινούς ανθρώπους, εκείνοι δεν μπορούσαν να το διαβάσουν. Μια άλλη ιστορία περιγράφει πως κατά την διάρκεια της βασιλείας του Σετζόνγκ του Μέγα, στην χώρα υπήρχαν αρκετές περιπτώσεις αστικών αναταραχών και εγκλημάτων ανηθικότητας.

Άγαλμα του Σετζόνγκ του Μέγα,
στο κέντρο της Σεούλ
(Gwanghwamun Plaza)

Θέλοντας να εκπαιδεύσει και να μορφώσει τον λαό του, για να εξαλείψει τέτοιου είδους συμπεριφορές, ο βασιλιάς συνέταξε το βιβλίο “Δεοντολογία των Τριών Δεσμών” (Samgang Haengsildo). Τα κείμενα του βιβλίου, βασισμένα στην Κομφουκιανική ηθική, δίδασκαν αξίες όπως το καθήκον, η πίστη στη χώρα και η ακεραιότητα. Για να διευκολύνει την κατανόηση, ο βασιλιάς συμπεριέλαβε εικονογραφήσεις μαζί με το κείμενο, όμως αυτό δεν ήταν αρκετό για να κατανοήσει το βιβλίο ο αναλφάβητος λαός. Πέραν αυτών, ο βασιλιάς Σετζόνγκ είχε γνώση ενός επιπλέον προβλήματος. Ένας άνθρωπος από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα δεν μπορούσε να θέσει τα παράπονά του στους τοπικούς άρχοντες, ούτε να καταθέσει την μαρτυρία του στο δικαστήριο, παρά μόνο προφορικά, δίχως, όμως, να γνωρίζει τι πραγματικά καταγράφεται. Μέσα από παρόμοια περιστατικά, ο βασιλιάς Σετζόνγκ ο Μέγας συνειδητοποίησε την ανάγκη για ένα εύκολο αλφάβητο και αποφάσισε να δημιουργήσει ένα σύστημα γραφής που θα μπορούσε να μάθει και να χρησιμοποιήσει ο καθένας, ανεξάρτητα από το επίπεδο μόρφωσης του ή την κοινωνική του θέση. 

Το πιο απλό και ολοκληρωμένο “μαθηματικό” αλφάβητο

Το σύστημα γραφής ονομάστηκε αρχικά Hunminjeongeum, που σημαίνει “Σωστοί ήχοι για την εκπαίδευση των ανθρώπων”. Ο όρος Χάνγκουλ χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά τον 19^ο αιώνα από τον λόγιο Ju Si-gyeong, έναν από τους θεμελιωτές της σύγχρονης κορεατικής γλωσσολογίας. Το τμήμα γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης αξιολόγησε την κορεατική γραφή ως το πιο ρεαλιστικό, δημιουργικό, επιστημονικό και ορθολογικό αλφάβητο και είναι απολύτως κατανοητό γιατί χαρακτηρίζεται έτσι, καθόσον ακολουθεί τους ίδιους κανόνες με την σύγχρονη επιστήμη. Σχεδιάστηκε λαμβάνοντας υπόψη την ισορροπία στην γραπτή μορφή. Τα σύμβολα ταιριάζουν άψογα μεταξύ τους, δημιουργώντας συλλαβικά μπλοκ, καθώς τοποθετούνται το ένα δίπλα ή κάτω από το άλλο, φτιάχνοντας – υπό μία έννοια – ένα τετράγωνο.

Τα 21 φωνήεντα του Χάνγκουλ

Το κορεάτικο αλφάβητο αποτελείται από 40 χαρακτήρες, 19 σύμφωνα και 21 φωνήεντα. Τα φωνήεντα συμβολίζουν τον Ουρανό, τη Γη και τον άνθρωπο. Φτιάχτηκαν σύμφωνα με τις αρχές του Γιν και Γιανγκ και θεωρείται πως έχουν τις αντίστοιχες ιδιότητες. Τα σύμφωνα σχεδιάστηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελούν αναπαράσταση των σχημάτων που παίρνουν τα όργανα ομιλίας κατά τον σχηματισμό της προφοράς τους. Η ονομασία κάθε σύμφωνου είναι συνδυασμός των φωνητικών του αξιών όταν χρησιμοποιείται ως αρχικό και ως τελικό σύμφωνο. Για παράδειγμα το σύμφωνο giyeok (ㄱ) προφέρεται “g” όταν βρίσκεται στην αρχή της συλλαβής και “k” όταν είναι στο τέλος.

Το κορεατικό αλφάβητο είναι τόσο ολοκληρωμένο και εύκολο στην εκμάθηση, ώστε ο λόγιος Jeong In-ji, που συμμετείχε στην δημιουργία του, παρατήρησε: “Ένας σοφός μπορεί να εξοικειωθεί με το Χάνγκουλ πριν τελειώσει το πρωί. Ένας ανόητος μπορεί να το μάθει σε διάστημα δέκα ημερών”. Αυτός, άλλωστε ήταν και ο σκοπός του βασιλιά Σετζόνγκ, ο οποίος έγραψε ότι το νέο αλφάβητο “δημιουργήθηκε για να μαθαίνουν οι άνθρωποι εύκολα”.

Αντιδράσεις από την άρχουσα τάξη

Δεν υπάρχουν καταγραφές για τα συγκεκριμένα βήματα που ακολουθήθηκαν στην διαδικασία δημιουργίας του Χάνγκουλ, κάτι που μας κάνει να εικάσουμε ότι το έργο διεξήχθη κρυφά. Ήταν μια τολμηρή πολιτική κίνηση που δεν είχε την συναίνεση της άρχουσας τάξης, άρα είναι πιθανό ο βασιλιάς και οι λόγιοι βοηθοί του να ήθελαν να κρύψουν το εγχείρημα πριν την ολοκλήρωσή του. Είναι, όμως, γνωστό από τα αρχεία της εποχής πως ο βασιλιάς Σετζόνγκ ο Μέγας συμμετείχε προσωπικά στην δημιουργία του Χάνγκουλ, ενώ στην διαδικασία φαίνεται να βοήθησαν και οι γιοι του, ο διάδοχος πρίγκιπας Suyang και ο πρίγκιπας Anpyeong.

Αρχικά το Χάνγκουλ θεωρούνταν κατώτερο από την κινεζική γραφή από τους άνδρες της ανώτερης τάξης, οι οποίοι το περιφρονούσαν και απέφευγαν να το χρησιμοποιήσουν. Πολλοί το αποκαλούσαν χλευαστικά Άμγκουλ (γράμματα των γυναικών) ή Άτσιμγκουλ (γράμματα του πρωινού), επειδή ήταν τόσο εύκολο ώστε μπορούσε κάποιος να το μάθει μέσα σε ένα πρωί. Εκείνοι που επωφελήθηκαν από την χρήση του και βοήθησαν στην εξάπλωσή του ήταν κυρίως οι γυναίκες και οι κατώτερες τάξεις. Η ελίτ άρχουσα τάξη αντιτάχθηκε στη δημιουργία και χρήση του Χάνγκουλ, επειδή ήταν η μόνη που γνώριζε τους κινέζικους χαρακτήρες και πίστευε πως πρέπει να παραμείνει προνόμιο δικό της η γνώση της γραφής. Δεν της άρεσε η ιδέα να υπάρχει ένα αλφάβητο που θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι απλοί άνθρωποι. Παρόλο που δεν ήταν εύκολο ούτε για τα μέλη της ελίτ να διδάσκονται ένα σύστημα γραφής με τεράστιες διαφορές από την γλώσσα που μιλούσαν, έβλεπαν την κινέζικη γραφή ως έναν τρόπο να διατηρήσουν την εξουσία τους. Μόνο οι άνδρες της άρχουσας τάξης μπορούσαν να δώσουν εξετάσεις για θέσεις που τους ανύψωναν κοινωνικά, τους εξασφάλιζαν πρόσβαση  στην πολιτική εξουσία και τους έδιναν οικονομικό πλεονέκτημα, εφόσον ήταν οι μόνοι που γνώριζαν γραφή.

Hunminjeongeum Haerye,
το βιβλίο που εξηγεί την δημιουργία
και χρήση του Χάνγκουλ

Η αντίσταση της ελίτ ήταν έντονη, σφοδρή και κράτησε για ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Ανάμεσα στους πρωτοστατούντες ήταν ο Choe Manri, ο οποίος υπέβαλε αίτημα αντίθεσης στον Βασιλιά, με την αιτιολογία πως η νέα γραφή αντιτίθονταν στην παράδοση και πως αν γίνονταν γνωστό το εγχείρημα στην Κίνα, η χώρα τους θα έρχονταν σε πολύ δύσκολη θέση. Ισχυρίστηκε ακόμα πως η ύπαρξη ανεξάρτητης γραφής είναι ίδιον των βαρβάρων! Υποστήριξε πως δεν πρέπει να απορρίψουν την κινεζική γραφή, επειδή  οι νέοι χαρακτήρες ήταν θεμελιωδώς διαφορετικοί από την ουσία των κινεζικών, εξέφραζαν ήχους και όχι νόημα και αυτό αποτελούσε πρόβλημα επειδή αντιτίθονταν στον νόμο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της αντίστασης αποτελεί και η περίπτωση του λόγιου Jeong Changson, ο οποίος αντιτάχθηκε στην διδασκαλία των χαμηλών τάξεων, ισχυριζόμενος πως ο άνθρωπος γεννιέται με ήθος, δεν διδάσκεται, επομένως δεν ωφελεί η προσπάθεια διδασκαλίας της ηθικής στους “ανόητους απλούς ανθρώπους”.

Διάδοση του Χάνγκουλ

Το Χάνγκουλ άρχισε να διαδίδεται πρώτα ανάμεσα στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα, ενώ η άρχουσα τάξη εξακολούθησε να είναι προκατειλημμένη απέναντί του και όσα μέλη της τόλμησαν να το χρησιμοποιήσουν, το έκαναν μόνο για προσωπικές επιστολές. Κύριοι χρήστες εξακολουθούσαν να είναι οι γυναίκες και οι κατώτερες τάξεις. Σταδιακά, ολοένα και περισσότερα βιβλία που απευθύνονταν σε γυναίκες άρχισαν να γράφονται με Χάνγκουλ. Τα πρώτα μυθιστορήματα ήταν χειρόγραφα, όμως αργότερα, καθώς αυξάνονταν η ζήτησή τους, άρχισαν να τυπώνονται. Στα επίσημα κρατικά έγγραφα, το Χάνγκουλ άρχισε να χρησιμοποιείται κατά την διάρκεια της μεταρρυθμιστικής περιόδου 1894-1896, όταν άρχισε να κυριαρχεί η ιδέα πως αυτή η γραφή έπρεπε να χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη της Κορέας ως σύγχρονης χώρας και όχι η κινεζική.

Ανεξάρτητος Τύπος.
Η πρώτη εφημερίδα εξολοκλήρου
γραμμένη σε Χάνγκουλ

Στις 7 Απριλίου 1896 εκδίδεται η πρώτη εφημερίδα εξολοκλήρου γραμμένη στο Χάνγκουλ, ο Ανεξάρτητος Τύπος (독립신문), από τον Soh Jaipil, ο οποίος έγραψε δοκίμια για την κορεατική γλώσσα, ζητώντας την περεταίρω προώθηση του Χάνγκουλ.

Όταν η Κορέα περιήλθε υπό Ιαπωνική κατοχή (1910- 1945), η Ιαπωνία απαγόρευσε την χρήση του Χάνγκουλ και των κινεζικών χαρακτήρων. Ήταν ένας τρόπος να εξαλείψει τους δεσμούς των Κορεατών με την χώρα και την παράδοσή τους. Κατά την διάρκεια της αποικιοκρατίας, οι Κορεάτες υποχρεώθηκαν να χρησιμοποιούν μόνο την ιαπωνική γραφή. Εντούτοις, παρόλο που παρατηρήθηκε πραγματική μείωση στην χρήση των κινεζικών χαρακτήρων, η χρήση του Χάνγκουλ αυξήθηκε καθώς θεωρούνταν ένδειξη πατριωτισμού. Λέγεται, μάλιστα, πως εκείνη την εποχή ένας λόγιος έδωσε ολόκληρη την περιουσία του για να σώσει το Hunminjeongeum Haerye (το βιβλίο που εξηγεί την δημιουργία και χρήση του Χάνγκουλ) ώστε να μην πουληθεί στην Ιαπωνία.

Το Χάνγκουλ στην σύγχρονη εποχή

Το σύστημα γραφής Χάνγκουλ επέτρεψε στους Κορεάτες να εκφράζουν την γλώσσα τους μέσα από το δικό τους αλφάβητο, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη του πολιτισμού της Κορέας. Το ποσοστό αναλφαβητισμού των Κορεατών είναι από τα χαμηλότερα στον σημερινό κόσμο. Το 1997, το βιβλίο Hunminjeongeum Haerye, που αποτελεί εθνικό θησαυρό της Κορέας, μπήκε στον διεθνή κατάλογο του προγράμματος της UNESCO «Μνήμη του Κόσμου». Η UNESCO έχει, επίσης, δημιουργήσει το βραβείο King Sejong Literacy Prize που απονέμεται σε άτομα ή ομάδες που έχουν συμβάλει στην διάδοση και ανάπτυξη της δικής τους γλώσσας.

Ασφαλώς, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός πως οι Κορεάτες εξακολουθούν να δίνουν σημασία στην διάδοση και ανάπτυξή του Χάνγκουλ. Η 9^η Οκτωβρίου έχει οριστεί ως Ημέρα Χάνγκουλ και λαμβάνουν χώρα εκδηλώσεις για να εορτάσουν την δημιουργία του και να προωθήσουν την διάδοση και την έρευνα σε ό,τι αφορά την κορεατική γλώσσα και γραφή. Επιπλέον, το 2014 ιδρύθηκε το Μουσείο Χάνγκουλ, στα εκθέματα του οποίου περιλαμβάνεται μια χειρόγραφη επιστολή του πρίγκιπα Jeongio και ένα χειρόγραφο του μυθιστορήματος “Η Ιστορία της Chunhyang”, που αποτέλεσε best-seller της εποχής. 

Υπάρχει, επίσης, παιδικό μουσείο και κέντρο εκμάθησης της Χάνγκουλ για παιδιά και ξένους που επιθυμούν να γνωρίσουν το κορεάτικο αλφάβητο. Το Χάνγκουλ αποτελεί έμπνευση και για την μόδα. Ο Lie Sang Bong χρησιμοποιεί μοτίβα βασισμένα στην Χάνγκουλ, αλλά και το λογότυπο των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων της Πιόνγκτσανγκ το 2018 ήταν εμπνευσμένο από τα σύμβολα του κορεάτικου αλφάβητου.  Φυσικά, δεν θα μπορούσε να μείνει αδιάφορο το Hallyu. Το Χάνγκουλ αποτέλεσε θέμα ταινιών και σειρών, αλλά και βιβλίων, όπως το “Δέντρο με Βαθιές Ρίζες”, ένα μυθιστόρημα που περιγράφει την δημιουργία του Χάνγκουλ μέσα από την μυθοπλασία.

Το λογότυπο των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων της Πιόνγκτσανγκ

Όμως, η εξέλιξη του Χάνγκουλ δεν έχει σταματήσει. Στην σύγχρονη ψηφιακή εποχή, η αναβάθμιση και ψηφιοποίησή του ώστε να χρησιμοποιείται σε περιβάλλον υπολογιστή ήταν ένα εκπληκτικό επίτευγμα, δεδομένου ότι οι υπολογιστές εφευρέθηκαν για να λειτουργούν κυρίως με βάση το δυτικό αλφάβητο. Εντούτοις, και σε αυτή την περίπτωση το επιστημονικό και μαθηματικό Χάνγκουλ κατάφερε να ανταπεξέλθει, βοηθώντας την Κορέα να αναδειχθεί σε μια από τις πιο προηγμένες χώρες του κόσμου και στον ψηφιακό τομέα.

Βιβλιογραφία και φωτογραφίες

1.     Sungkyunkwan University, Introduction to Hangeul                                   

      www.coursera.org

2.     Yonsei University, First Step Korean                                                          

      www.coursera.org

3.     Wikipedia, Ju Si-gyeong                                                   

      https://en.wikipedia.org/wiki/Ju_Si-gyeong

4.     Wikipedia, Choe Manri                                          

       https://en.wikipedia.org/wiki/Choe_Manri

5.     Andrew Byon, Basic Korean Grammar and Workbook

6.     National Hangeul Museum, The Globalization of Hangeul, https://www.hangeul.go.kr/lang/en/html/traceHangeul/traceHangeul32.do

7.     https://gr.pinterest.com/pin/451415562624351346/

8.     https://gr.pinterest.com/pin/496944140110664972/

9.     https://gr.pinterest.com/pin/726557352390429493/

10.  https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/50/%EB%8F%85%EB%A6%BD%EC%8B%A0%EB%AC%B8_1897.04.07_%EA%B8%88%EC%9A%94%EC%9D%BC%EC%9E%90.gif

11.  https://www.hangeul.go.kr/images/user/permanent/permanent3_2nd_img001.png

Η Πρεσβεία της Κορέας δεν είναι υπεύθυνη για την εγκυρότητα του περιεχομένου και οι απόψεις και συστάσεις που διατυπώνονται αντιπροσωπεύουν τα εμπλεκόμενα άτομα (συντάκτης του κάθε άρθρου) και δεν αποτελούν άποψη ή σύσταση της Πρεσβείας της Κορέας.