Η τελετή Baegosa (배고사) και μια τυχερή γουρουνοκεφαλή

Στο 6ο επεισόδιο της κορεάτικης σειράς Friend, Our Legend, o Han Dong-soo (Hyun Bin) δουλεύει σαν ψαράς και ετοιμάζεται να ακολουθήσει το αλιευτικό σκάφος σε ένα ταξίδι που θα κρατήσει αρκετό καιρό. Πριν ξεκινήσουν, γίνεται μια τελετή μπροστά από το πλοίο. Καθώς ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα κάτι παρόμοιο, ήταν φυσικό να μου κινήσει την περιέργεια και να θελήσω να μάθω περισσότερα για το τι ακριβώς συνέβαινε.  

Το συγκεκριμένο τελετουργικό εντάσσεται στις ευρύτερες τελετές gosa, που γίνονται συνήθως κατά τα εγκαίνια μιας νέας επιχείρησης, πριν την ανάληψη ενός νέου επιχειρηματικού έργου, μετά την μετακόμιση σε νέο σπίτι, για την αγορά ενός αυτοκινήτου, ή ακόμα και πριν την παραγωγή μιας νέας ταινίας ή σειράς. Η τελετή περιλαμβάνει την προσφορά φαγητού σε ένα βωμό, μπροστά στον οποίο οι καλεσμένοι υποκλίνονται, ευχόμενοι επιτυχία, κέρδη, ευδαιμονία και αφθονία.

Εκείνο που σίγουρα τράβηξε την προσοχή όλων μας στο βίντεο, είναι το κεφάλι του χοίρου που βρίσκεται στο κέντρο, και στο στόμα του οποίου οι καλεσμένοι βάζουν χρήματα. Για τους Κορεάτες, οι χοίροι συμβολίζουν τα χρήματα, επειδή ο κινέζικος χαρακτήρας που σημαίνει γουρούνι προφέρεται don, μια λέξη που σημαίνει «χρήματα» στα κορεατικά. Επίσης, είναι γνωστό ότι τα γουρούνια μπορούν να γεννήσουν έως και 15 μωρά τη φορά, επομένως θεωρούνται σύμβολα γονιμότητας. Γενικά ο χοίρος είναι ένα ευνοϊκό σύμβολο καλοτυχίας αναφορικά με τα κέρδη, γι’ αυτό εάν κάποιος δει στον ύπνο του γουρούνι, το θεωρεί ως καλό σημάδι για να αγοράσει λαχείο.

Ας εξετάσουμε, τώρα, λίγο περισσότερο το τελετουργικό που παρουσιάζεται στο βίντεο.

Στο Baegosa, το πλήρωμα ενός αλιευτικού και οι οικογένειές τους προσεύχονται για καλή και μεγάλη ψαριά, καθώς και για τον ασφαλή γυρισμό του πληρώματος. Αυτό το τελετουργικό πραγματοποιείται τόσο ιδιωτικά, από τους  ιδιοκτήτες των πλοίων, όσο και ως μέρος κοινών τελετουργιών μιας κοινότητας. Ως ιδιωτικό τελετουργικό, το baegosa τελείται κατά την διάρκεια εορτών όπως το Jeongwoldaeboreum, κατά την δέκατη πέμπτη ημέρα του πρώτου σεληνιακού μήνα. Επίσης, τελείται όταν αγοράζεται ή κατασκευάζεται ένα νέο σκάφος, πριν ξεκινήσει ένα μεγάλο ταξίδι για ψάρεμα, όταν υπάρχει παρατεταμένη περίοδος κακής ψαριάς ή όταν ένας ιδιοκτήτης σκάφους θέλει να κάνει μια τελετή κάθαρσης. Το τελετουργικό γίνεται από τον ιδιοκτήτη του σκάφους ή, ανά περίπτωση, από τον καπετάνιο ή έναν από τους ναυτικούς.

Κατά την τελετή, δίνονται προσφορές στην θεότητα - φύλακα του σκάφους, Baeseonang, που μπορεί να είναι θηλυκή (Yeoseonang) ή αρσενική (Namseonang). Το φύλο καθορίζεται από το όνειρο που βλέπει ο ιδιοκτήτης του πλοίου ή κάποιο μέλος της οικογένειάς του κατά την αγορά ή την κατασκευή του σκάφους. Η γυναικεία θεότητα συμβολίζεται με ένα κουτί που περιέχει γυναικεία αντικείμενα όπως φουρκέτες, γυναικεία ρούχα, παπούτσια κεντημένα με λουλούδια, σετ ραπτικής, μακιγιάζ, καθρέφτη και χτένα, ενώ η αρσενική θεότητα με τη μορφή κουτιού που περιέχει ανδρικά παπούτσια και ρούχα. Αυτά τα σύμβολα τοποθετούνται σε ένα καθαρό και απομονωμένο σημείο του σκάφους, όπου δεν θα γίνονται πολλές δραστηριότητες, συνήθως στην καμπίνα του καπετάνιου ή σε μια ήσυχη γωνιά του μηχανοστασίου.

Σύμφωνα με τον θρύλο, η θεότητα Baeseonang θα ειδοποιήσει τους ναυτικούς για επικείμενους κινδύνους ή θα τους δώσει ευνοϊκά σημάδια, όταν θα πλέουν στις βαθιές θάλασσες, ώστε να γνωρίζουν εγκαίρως για τυχόν ατυχήματα και ζημιές στο σκάφος, ή θα τους δείξει σημάδια για να βρουν καλή ψαριά. Για να εξασφαλίσουν πως θα έχουν καλή τύχη, οι ναυτικοί προσφέρουν φαγητό στην θεότητα μέσα από την λατρευτική τελετουργία, η οποία παραδοσιακά περιλαμβάνει τον μεγαλύτερο κρανιό, που πιάστηκε κατά το πρώτο ψάρεμα του πλοίου (αν δεν πρόκειται για το παρθενικό του ταξίδι), αποξηραμένο ή διατηρημένο σε άλμη.

Το τελετουργικό τραπέζι στήνεται πρώτα μπροστά από το σύμβολο της θεότητας Baeseonang, κατόπιν μετακινείται στην πρύμνη και μετά στην πλώρη. Στη συνέχεια, ο υπεύθυνος για την τελετή κάνει σπονδή με κρασί σε καθένα από τα τραπέζια και κάνει δύο υποκλίσεις. Τέλος, κόβει κομμάτια από το φαγητό, τα ανακατεύει σε ένα μπολ και σκορπάει το περιεχόμενο στο νερό ως προσφορά στην θεότητα της θάλασσας Yongwang, τον Βασιλιά Δράκο, ζητώντας την προστασία του για ένα ασφαλές ταξίδι. Όταν τελειώσει το τελετουργικό, οι καλεσμένοι τρώνε και πίνουν τις προσφορές. Το κεφάλι του χοίρου, επίσης, κόβεται σε φέτες και καταναλώνεται, συνήθως μαζί με γαρίδες.

Όταν το baegosa γίνεται ως μέρος ενός ευρύτερου τελετουργικού της κοινότητας, οι ιδιοκτήτες των πλοίων τα στολίζουν με διάφορες συμβολικές σημαίες (baetgi) και προσφέρουν όλοι μαζί τις προσευχές τους για καλή ψαριά.

Σήμερα, η τελετή εξακολουθεί να γίνεται, αλλά το κεφάλι του χοίρου πολλές φορές αντικαθίσταται από τούρτα στο αντίστοιχο σχήμα. Επίσης, ορισμένοι καλεσμένοι επιλέγουν να μην υποκλιθούν για θρησκευτικούς λόγους.

Πηγές

Encyclopedia of Korean Folk Beliefs, σελ. 22 – 24

https://folkency.nfm.go.kr/en/topic/detail/2154

http://koreajoongangdaily.joins.com/news/article/article.aspx?aid=2945173

Φωτογραφίες

https://folkency.nfm.go.kr/en/dic/3/picture/13386

Encyclopedia of Korean Folk Beliefs, σελ. 23

Βίντεο

Απόσπασμα από το K-Drama: Friend, Our Legend - Ep 6

[Η Πρεσβεία της Κορέας δεν είναι υπεύθυνη για την εγκυρότητα του περιεχομένου και οι απόψεις και συστάσεις που διατυπώνονται αντιπροσωπεύουν τα εμπλεκόμενα άτομα (συντάκτης του κάθε άρθρου) και δεν αποτελούν άποψη ή σύσταση της Πρεσβείας της Κορέας]